SON EKLENENLER
Seyit Rıza Anıtı (Dersim)
Seyit Rıza Anıtı, 1937–38 Dersim Katliamı’nın Alevi-Kürt toplumsal hafızasındaki yerini simgesel ve mekânsal düzlemde görünür kılan önemli bir hafıza mekânıdır. Tunceli kent merkezindeki bu anıt,...
Soykırım
Soykırım, farklı olay bağlamlarına çeşitli nedenler ve bakış açılarından (hukuki, ahlaki, analitik, aktivist) uygulanmış bir kavramdır. Merkezinde, şiddet uygulayan aktörler tarafından tanımlanmış bir grubun kasıtlı...
Ağaç Kültü: Kutsal Ağaçlar ve Dilek Ağaçları
Ağaç kültü; tekil ağaçların, ağaç topluluklarının ya da kutsal korulukların kutsanması ve onlara yönelik saygı pratiklerini ifade etmektedir. Bu ağaçlar, kimi zaman mitolojik varlıkların bizzat...
Zorunlu Alevi Göçü
Bu madde, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan günümüze uzanan süreçte Alevi topluluklarının maruz kaldığı zorunlu göç olgusunu, devletin mekânsal ve kültürel mühendislik politikaları bağlamında ele almaktadır. Cumhuriyetin...
Alevilik ve Toplumsal Travma
Bu madde, Alevi kimliğinin tarihsel travma ve kolektif bellek çerçevesinde nasıl şekillendiğini ve özellikle diasporada nasıl anlatıldığını incelemektedir. Psikososyal bir bakış açısıyla, Kerbela’dan başlayarak Dersim,...
Dersim’de Hatırlanan ve Güncel Mizah Anlatıları
Bu madde, Türkiye’nin doğusunda ağırlıklı olarak Kürt Alevilerinin yaşadığı Dersim’deki hatırlanan ve güncel mizah anlatılarını incelemektedir. Etnografik saha araştırmalarına dayanan çalışma, Kırmancki dilindeki sözlü hikâyeler...
Firik Dede
Firik Dede, geçtiğimiz yüzyılda Dersim’in Ovacık bölgesinde yaşamış, hem kutsal bir halk bilgeliği (pir, mürşid) figürü hem de mistik bir “sır taşıyıcısı" olarak Alevi toplumsal...
Ehli Hak (Ehli Hakikat, Yarasanilik, Kakailer)
Yarsanizm, diğer adıyla Ahl‑e Haqq, çeşitli mistik ve gnostik gelenekleri İslami, Mazdeist ve kadim Kürt unsurlarla birleştiren senkretik bir inanç sistemidir. Yarsaniler, 14.–15. yüzyıllarda yaşamış...
Nar: Yaşam ve Ölümün Çelişkili Sembolü
Nar (Punica granatum), Latince’de Malum punicum [1] (“Punik, yani Fenike elması”) olarak da bilinirdi. Eski İran dinlerinde ve İbrahimi dinlerde, ayrıca bu geleneklerden etkilenen sanatta...
Hako Sûr: Dersim’de Kürt Aleviler ve Ermeniler Arasında Bahar Ritüeli
Hako Sûr, “Kırmızı Yumurta Bayramı” olarak da bilinen ve bugün büyük ölçüde unutulmuş bir bahar geleneğidir. Bir zamanlar Dersim’deki Kürt Alevi topluluklarınca icra edilen bu...
Şavak: Dersim’in Alevi–Sünni Göçer Topluluğu
Şavak aşireti, Dersim’in etno-kültürel mozaiği içinde hem tarihsel hem de sosyolojik açıdan özgün bir konuma sahiptir. Alevi ve Sünni kimliklerinin aynı topluluk bünyesinde bir arada...
Hak Arayışındaki Alevilere İnsan Hakları Hukuku Çerçevesinde Genel Bir Bakış
Orta Anadolu da bir kasaba. Bozkırda bir vaha gibi sarı tarlaların arasında yeşil bir Alevi kasabası. Buraya yolumun düşmesindeki amaç elbette belliydi. Sürdürmekte olduğum İnsan...
ÖNE ÇIKANLAR
Seyit Rıza Anıtı (Dersim)
Seyit Rıza Anıtı, 1937–38 Dersim Katliamı’nın Alevi-Kürt toplumsal hafızasındaki yerini simgesel ve mekânsal düzlemde görünür kılan önemli bir hafıza mekânıdır. Tunceli kent merkezindeki bu anıt,...
Firik Dede
Firik Dede, geçtiğimiz yüzyılda Dersim’in Ovacık bölgesinde yaşamış, hem kutsal bir halk bilgeliği (pir, mürşid) figürü hem de mistik bir “sır taşıyıcısı" olarak Alevi toplumsal...
Şavak: Dersim’in Alevi–Sünni Göçer Topluluğu
Şavak aşireti, Dersim’in etno-kültürel mozaiği içinde hem tarihsel hem de sosyolojik açıdan özgün bir konuma sahiptir. Alevi ve Sünni kimliklerinin aynı topluluk bünyesinde bir arada...
Bağlamanın Kısa Tarihi
Bağlama, geçmişte olduğu gibi günümüzde de Halk müziğimizin en önemli enstrümanı konumundadır. Bağlamanın giderek yaygınlaşmasını sağlayan en önemli faktörlerin başında gelişen teknolojinin ciddi bir etkisinin...
Alevi Televizyon Kanalları: Medya ve Alevilik
Alevi toplumu tarafından kurulan ve onlar için yayın yapan Alevi televizyon kanalları, Alevi kültürünün, inancının ve siyasetinin kamusal olarak ifade edilmesinde merkezi bir rol oynamıştır....
Kadın ve Alevilik
Alevilik’te kadın, yalnızca toplumsal yaşamın değil, inanç dunyasının da kurucu unsurudur. Alevi teolojisinde kadın rahmi, “doğum kapısı” anlayışıyla Hakk’ın ilk tecelli ettiği yer olarak kutsanır;...
Dedeler: Alevi Toplumunda Dinsel Liderliğin Dönüşümü
Bu madde, 1990’lardan bu yana göç, kentleşme ve kurumsallaşma süreçleriyle birlikte dönüşen dedelik kurumunu incelemektedir. Geleneksel olarak kırsal köy yaşamına gömülü olan ve kutsal soykütük...
Arap Alevilerde Cenaze Ritüelleri
Arap Alevileri (Nusayrîler), özellikle Adana, Hatay ve Mersin'de yaşayan, sır temelli bir inanç sistemine sahip etno-dinsel bir topluluktur. Cenaze ritüelleri, biyolojik bir son olarak değil,...
Britanya’da Alevi Kimliği ve Toplumsal Mobilizasyon
Bu madde, Britanya’da Alevi kimliği etrafında gerçekleşen toplumsal ve siyasal mobilizasyonun koşullarını, topluluğun göç geçmişi ve Britanya’daki yaşam koşulları bağlamında ele almaktadır. Toplumsal hareketler kuramı...
Dâr (Dâra Durmak, Dâra Çekilmek, Dârdan İndirme, Dâr Kurbanı)
Alevi inanç sisteminde Dâr kavramı, ritüel, etik, teoloji ve mitolojinin iç içe geçtiği çok katmanlı bir mikro merkezi temsil eder. Hem bireysel arınmanın hem de...
İslam Öncesi Kürt Şiirinde Yaresan–Alevilik İzleri
Bu madde, İslam öncesi Kürt şiirinde Yaresan–Aleviliğe dair izleri kültürel süreklilik, sözlü edebiyat geleneği ve inançsal temalar çerçevesinde ele almaktadır. Kürt sözlü şiir geleneğinin yalnızca...
Musahiplik: Alevilikte Kardeşlik Kurumu
Musahiplik, Alevi inanç sisteminde bireyin toplulukla kurduğu manevi, ahlaki ve toplumsal bağlılığı simgeleyen ve ikrar ile inşa edilen kurumsal bir kardeşlik ilişkisidir. Teolojik bir zorunluluk...
YOL ÖNDERLERİNİN DİLİNDEN ALEVİLİK
Xızır (Hızır), Xızır Orucu – Xızır Lokması – Xızır Kurbanı – Ab-ı Hayat
Bu videoda Pir Hüseyin Bildik, Alevi inancının en merkezi figürlerinden biri olan “Xızır”ı kapsamlı biçimde ele alıyor. “Xızır Orucu”, “Xızır Lokması”, “Xızır Kurbanı”, “Xızır Adağı”...
Düşkünlük Makamı
Bu videoda, Alevi yolundaki “düşkünlük” kurumu üzerinde durulmaktadır. Düşkünlük yalnızca bir ceza değil, topluluğun ortak ahlaki zemininin korunmasına yönelik bir denetim mekanizmasıdır. Video, bu geleneğin...
Alevilikte Cem & Cemevleri
Bu videoda Pir Veli Uğur, Alevi inancının en merkezi ibadeti olan cem ritüelini tarihsel ve güncel boyutlarıyla eleştirel bir bakışla değerlendirmektedir. Cem, Aleviliğin hem bireysel...
Alevilik Nedir? – Aleviler ve İslam – İkrar – Hakikat – Devriye
Bu videoda Pir Rıza Yağmur, “Alevilik nedir?” sorusu etrafında şekillenen kapsamlı bir anlatı sunmakta; ikrar verme ritüelini deyişler eşliğinde açıklayarak Alevi inancının derin felsefi, teolojik...
Düşkünlük & Düşkün Ocağı
Bu video, Alevi inanç yolunda etik dışına çıkanların karşılaştığı en ağır toplumsal yaptırım olan “düşkünlük” kavramını ve bu makamı yürüten “Düşkün Ocağı”nın işlevini ele almaktadır....
Riza Sehri
Bu videoda Seyyid Seyfeddin (Pîrî Sevdîn) Ocağı mensubu pir Ali Doğan, Alevi düşün dünyasının en temel kavramsal çerçevelerinden biri olan "Rıza Şehri"ni anlatmaktadır. Bu anlatı,...
Canların Cinsiyeti
Bu ilgi çekici videoda Ana Narin Gülçiçeği, “İkrar”, “Musahiplik” ve özellikle “Canların Cinsiyeti” meselesi etrafında şekillenen güncel tartışmaları ele alıyor. Genç kuşaklar arasında giderek daha...
Hak – Hakikat – Dört Kapı Kırk Makam – Sır – En el Hak
Bu videoda Pir Hasan Erkişi, Alevi kozmolojisinin ve inanç sisteminin merkezinde yer alan “Hak” ve “Hakikat” kavramlarını açıklamakta, bu kavramlar etrafında şekillenen “Sır”, “Dört Kapı...
Abdal Musa – Abdal Musa Cemi – Görgü Cemi – İkrar – Kurban
Bu videoda Pir Celal Fırat, Abdal Musa’nın Alevi inanç sistemindeki merkezi konumunu ve onun adına düzenlenen cem ritüellerinin taşıdığı anlamı detaylı biçimde açıklamaktadır. Abdal Musa...
Cemal Abdal Ocağı (Dersim) & Elif Ana ve bir anı
Bu videoda Pir Hüseyin Elmas, Dersim’e bağlı Cemal Abdal Ocağı çevresinde şekillenen inanç pratiklerini ve ritüel repertuarını daha derinlemesine ele almaktadır. Ocak geleneğinin iç yapısını,...
14ler – 17ler – Musahip (Misayib) – Nefs
Bu videoda Pir Mahmut Ütebay, Alevi kozmolojisinin temel kavramları arasında yer alan 14’ler ve 17’ler anlayışı üzerine konuşmaktadır. Ayrıca misayib (misak, ezelî sözleşme) inancı ve...
Bağlama
Bu bölümde Pir Erkan Çanakçı, Alevi inanç ve müzik geleneğinde merkezi bir yer tutan çalgılar üzerine konuşmaktadır. Özellikle bağlama/tembur, kopuz, kıl kopuz, yaylı ve telli...
DUYURULAR
Yazarlara Çağrı: Alevi Ansiklopedisi III. Grup Madde Girişleri (Son Teslim 15 Aralık 2025)
Değerli araştırmacılar, sizleri, Aleviliğin tüm çeşitliliğini belgelemeyi ve paylaşmayı amaçlayan çok dilli, açık erişimli dijital bir platform olan Alevi Ansiklopedisi’ne III. grup maddeler için katkıda...
II. Alevi Ansiklopedisi Sempozyumu — Dortmund, 10–12 Ekim 2025
Alevi Ansiklopedisi projesinin ikinci uluslararası sempozyumu, 10–12 Ekim 2025 tarihleri arasında Dortmund’daki DAKME Alevitisches Kulturzentrum e.V. ev sahipliğinde gerçekleştiriliyor.
Alevi Ansiklopedisi için Yazarlara Çağrı – II. Grup Madde Girişleri Devam Ediyor! (Son Teslim Tarihi: 15 Eylül 2025)
Değerli meslektaşlarımız,
Sizleri, Aleviliğin tüm çeşitliliğini belgelemeyi ve paylaşmayı amaçlayan çok dilli, açık erişimli dijital bir platform olan Alevi Ansiklopedisi’ne II. grup maddeler için katkıda bulunmaya davet ediyoruz.
İkinci Uluslararası Alevilik Çalışmaları Konferansı (Londra) Alan İçin Bir Dönüm Noktası
2–4 Temmuz 2025 tarihleri arasında Westminster Üniversitesi, Londra’daki Cavendish Kampüsü’nde İkinci Uluslararası Alevilik Çalışmaları Sempozyumu’na (BICAS) ev sahipliği yaptı. Etkinlik, Westminster Üniversitesi’nden Dr. Ümit Çetin,...
Küllerinden Doğan Bilgi: Alevi Ansiklopedisi Yayında!
2 Temmuz, takvimde sıradan bir gün değil, Alevi tarihinde bir kırılma anıdır. Hem ateşe verilmiş bir otelin duvarlarında yankılanan çığlıkların, hem de yüzyıllardır susturulmak istenen...
Alevi Ansiklopedisi 1. Pirler Analar Çalıştayı Tamamlandı
Aleviliğin sözlü geleneğini bugüne taşıyan inanç önderleri—pirler, analar ve dedeler—10–11 Mayıs 2025 tarihlerinde Rıza Şehri Akademisi ev sahipliğinde düzenlenen “1. Pirler–Analar Çalıştayı” kapsamında bir araya geldi. Çalıştay, Alevi inancının...
Gönüllü Ol
Alevi Ansiklopedisi’nin gönüllüsü olabilir, bilgi, beceri ve deneyimlerinizi bu değerli çalışmaya sunabilirsiniz. Formu doldurarak hemen bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Bağış Yap
Alevi Ansiklopedisi’ne nasıl bağış yapabileceğini öğren! Alevi Ansiklopedisi’ne yapılan maddi yardımlar, Rıza Şehri Akademisi onayı ile Alevi Ansiklopedisi’nin genel giderleri için kullanılacaktır.
Alevi Bilgi Ağı
Alevi Ansiklopedisi, kolektif emeğin gücüyle büyüyor! Bizi destekleyen kurum ve platformları keşfedin ve bu kültürel mirasın yaşatılmasına katkı sağlayın.
